Browsing Tag

Górny Śląsk

Mniejszość niemiecka
Aktualności, Historia Polski,

Mniejszość niemiecka w życiu społeczno-polityc(...)

  • Autor:  Marek  Mazurkiewicz
  • Wydawca:  Instytut  Śląski,  Opole  2022
  • ISBN:  978-83-7126-408-5
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  297, [3]

Zachodnią granicę województwa opolskiego i granicę polsko-niemiecką dzieli dystans niemal 200 km. Jednak region ten jako część Górnego Śląska stanowi w wymiarze mentalno-kulturowym pogranicze Polski i Niemiec. Decyduje o tym zapewne obecność obywateli polskich niemieckiego pochodzenia.

Książka Marka Mazurkiewicza to zbiór tekstów poświęconych różnym wymiarom działalności mniejszości niemieckiej na Opolszczyźnie. Autor sięga do wydarzeń po przełomie 1989 roku, a także do lat wcześniejszych, aby ukazać proces instytucjonalizacji organizacji mniejszości niemieckiej. Na przykładzie mieszkańców Śląska Opolskiego publikacja przybliża stosunek państwa polskiego do mniejszości narodowych i etnicznych, ich aktywność na polu społeczno-politycznym i niełatwą kwestię poszukiwania własnego nurtu kultury pamięci.

Rok 1919
Historia Polski, Książki,

Rok 1919 na Górnym Śląsku. Czas eskalacji konfl(...)

  • Redakcja:  Krzysztof  Gwóźdź,  Sebastian  Rosenbaum
  • Wydawca:  Muzeum  w  Tarnowskich  Górach,  Instytut  Pamięci  Narodowej,  Warszawa – Katowice, Tarnowskie  Góry  2021
  • ISBN:  978-83-948771-9-4 ; 978-83-8229-344-9
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  447

Na tom pokonferencyjny  Rok 1919 na Górnym Śląsku  składa się 18 tekstów zawierających m. in. próby syntezy sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej w regionie. Autorzy artykułów, czynni w rozmaitych instytucjach województw śląskiego i opolskiego – muzeach, archiwach, uniwersytetach, Instytucie Śląskim i Instytucie Pamięci Narodowej – ukazują też wydarzenia w perspektywie lokalnej oraz w odniesieniu do wybranych problemów, m. in. szkolnictwa, spraw kościelnych i funkcjonowania granicy. Całość zamyka prezentacja ikonografii i artefaktów dotyczących roku 1919, znajdujących się w Muzeum Czynu Powstańczego w Górze św. Anny.

Na uboczu
Historia Niemiec, Historia Polski,

Na uboczu. Lamsdorf w czasie powstań śląskich i(...)

  • Autor:  Piotr  Stanek
  • Wydawca:  Centralne  Muzeum  Jeńców  Wojennych,  Instytut  Śląski,  Opole  2021
  • ISBN:  978-83-61801-42-9;  978-83-7126-405-4
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  62, [1]

Na uboczu  ukazuje mało znany okres funkcjonowania zespołu poligonowego w Łambinowicach (Lamsdorf). Obszar ten, pierwotnie przeznaczony na bazę treningową śląskich pułków armii pruskiej i cesarskiej, później stał się obozem dla jeńców wojennych z wojen XIX i XX wieku.

W latach 1919-1921 obóz w Łambinowicach pełnił też rolę miejsca odosobnienia dla działaczy śląskich, a także dla cywilów, którzy po podziale Górnego Śląska musieli zdecydować, po której stronie nowej granicy chcą mieszkać.

Górnośląskie miasta
Historia Niemiec, Historia Polski,

Górnośląskie miasta w XIX i XX wieku. Powstanie(...)

  • Autor:  Bernard  Linek
  • Wydawca:  Instytut  Śląski,  Opole  2020
  • ISBN:  978-83-7126-367-5
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  384

Bohaterami wybranych tekstów publikowanych przez Bernarda Linka w ciągu ostatnich 20 lat są mieszkańcy górnośląskich miast, zarówno tych industrialnych, powstałych w XIX wieku, jak i starszych miast lokacyjnych. Przykładowe miasta regionu przejściowego (jak autor chciałby nazywać Górny Śląsk, zamiast używać terminu pogranicze) to Zabrze, Chorzów, Opole i Tarnowskie Góry.

Bernard Linek opisuje zjawiska, w wyniku których w XIX i XX wieku w regionie górnośląskim powstawało nowoczesne społeczeństwo o określonych specyficznych cechach: ze znaczną przewagą robotników, a zarazem osadzone w tradycjonalistycznym systemie wartości.

Wielojęzyczność
Aktualności, Historia Polski, Książki,

Wielojęzyczność w przestrzeni publicznej. Ślą(...)

  • Redakcja  naukowa:  Monika  Choroś,  Piotr  Pałys
  • Wydawca:  Instytut  Śląski,  Opole  2020
  • ISBN:  978-83-7126-359-0
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  299

Problem wielojęzyczności i związanej z nią wielokulturowości stanowi ważny element historii i współczesności wielu regionów, w tym sąsiadujących ze sobą Śląska i Łużyc. Regiony te położone na styku Polski, Niemiec i Czech były pod względem językowym różnie traktowane przez władze państwowe.

Publikacja pod redakcją Moniki Choroś i Piotra Pałysa zawiera kilkanaście artykułów na temat funkcjonowania różnorodnych aspektów wielojęzyczności w przestrzeni publicznej z perspektywy historycznej, socjologicznej, politologicznej i onomastycznej. Autorzy tekstów najwięcej miejsca poświęcają zjawiskom zachodzącym na Górnym Śląsku, Łużycach i Śląsku Cieszyńskim, ale omawiają też nazewnictwo na Podlasiu i dwujęzyczność serbsko-słowacką w Wojwodinie, przypominając, że temat wielojęzyczności jest wciąż aktualny i niezmiernie ważny dla mieszkańców wielu regionów Europy.

Dwa narody
Historia Niemiec, Historia Polski,

Dwa narody. Wyłanianie się nowoczesnych narodów(...)

  • Autor:  Bernard  Linek
  • Wydawca:  Instytut  Śląski,  Opole  2020
  • ISBN:  978-83-7126-368-2
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  376

Tytułowe dwa narody to z jednej strony Polacy i Niemcy. Autor tomu studiów ukazuje, jak obecność różnych grup etnicznych na obszarze Górnego Śląska prowadziła w XIX i XX wieku do unarodowienia regionu. Ponadto Bernard Linek podkreśla drugie zjawisko zachodzące na Górnym Śląsku: dychotomię między nowoczesnym narodem politycznym a narodem etnicznym.

W książce Dwa narody zebrano kilkanaście artykułów opublikowanych w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Autor zamieszczonych tekstów przybliża proces tworzenia nowoczesnych narodów i ukazuje go z różnych perspektyw, przedstawiając meandry wyborów życiowych Górnoślązaków.

Aby utrzymać porządek
Historia Polski, Historia powszechna,

„Aby utrzymać porządek”. Raporty wojsk franc(...)

  • Tytuł równoległy: „Pour le maintien de l’ordre”. Les rapports des troupes françaises de la periode du deuxième soulèvement silésien (juillet – septembre 1920)
  • Redakcja:  Grzegorz  Bębnik,  Sebastian  Rosenbaum
  • Wydawca:  Instytut  Pamięci  Narodowej,  Oddział  w  Katowicach,  Warszawa – Katowice  2020
  • ISBN:  978-83-8229-004-2
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  288

Od końca stycznia 1920 r. do lipca 1922 r. zwierzchność nad górnośląskim obszarem plebiscytowym sprawowała Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa, której siłą zbrojną były wojska alianckie, w tym jednostki francuskie. Wybrane dokumenty Naczelnego Dowództwa Wojsk Sprzymierzonych na Górnym Śląsku powstałe w okresie II powstania śląskiego zamieszczono w dwujęzycznej polsko-francuskiej publikacji „Aby utrzymać porządek”. Raporty … = „Pour le maintien de l’ordre”. Les rapports… .

Zaprezentowane materiały, które nie były dotąd wykorzystywane w badaniach nad sytuacją panującą w regionie, ukazują postawy Francuzów i pozostałych aliantów wobec społeczności polskiej i niemieckiej oraz nastroje wśród Górnoślązaków, a także opinie wojsk francuskich na ich temat. Całości dopełniają liczne ilustracje pochodzące m.in. ze zbiorów francuskiej Biblioteki Narodowej.

Rok 1918
Historia Polski, Historia powszechna,

Rok 1918 na Górnym Śląsku. Przełom społeczno-(...)

  • Redakcja:  Sebastian  Rosenbaum
  • Wydawca:  Muzeum  w  Gliwicach – Gliwice,  Instytut  Pamięci  Narodowej –  Warszawa,  Katowice  2020
  • ISBN:  978-83-8229-047-9
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  376

Przełomowy dla dziejów Polski rok 1918 wzbudza nadal zainteresowanie historyków polskich i niemieckich, którzy spotkali się w 2018 r. w Gliwicach na międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Muzeum w Gliwicach. Jako pokłosie konferencji powstała publikacja Rok 1918 na Górnym Śląsku…. Autorzy 16 tekstów analizują ówczesne położenie regionu górnośląskiego w różnych aspektach: od sytuacji geopolitycznej i kwestii dyplomatycznych, przez zmiany polityczne i radykalizację społeczną, po warunki socjalne i postawy mieszkańców wobec zachodzących zmian. Wybiegając poza wydarzenia roku 1918 badacze podkreślają, że rok ów stanowi ważny moment szerszego zjawiska transformacji politycznej i społecznej na Górnym Śląsku.

Totalitarianism
Historia Niemiec, Historia Polski,

Totalitarianism in the borderland. Ethnicity, poli(...)

  • Redakcja:  Adam  Dziurok,  Adam  Dziuba,  Sebastian  Rosenbaum,  Bogusław  Tracz
  • Wydawca:  Instytut  Pamięci Narodowej,  Katowice – Warszawa  2019
  • ISBN:  978-83-8098-757-9
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron:  284

W 2019 roku ukazał się w języku angielskim numer specjalny katowickiego półrocznika „CzasyPismo” zatytułowany Totalitarianism in the borderland. Zebrano w nim artykuły, których pierwodruki w języku polskim zamieszczono wcześniej na łamach półrocznika.

Autorzy poszczególnych tekstów omawiają charakterystyczne dla ziem pogranicza problemy etniczne, oddziaływanie totalitarnych reżimów na wielu płaszczyznach, a wszystko w kontekście obecności przemysłu na Górnym Śląsku – w dobie III Rzeszy oraz Polski ludowej, czyli w latach 1933-1989.

Germanisierung1
Historia Polski, Historia powszechna,

Germanisierung im besetzten Ostoberschlesien währ(...)

  • Redaktor:  Hans-Werner Retterath
  • Wydawca:  Waxmann, Münster – New York 2018
  • Seria:  Schriftenreihe des Instituts für Volkskunde der Deutschen des östlichen Europa,  Bd. 20
  • ISBN:  978-3-8309-3828-6
  • Oprawa:  miękka
  • Liczba stron: 307

Publikacja Germanisierung im besetzten Ostoberschlesien während des Zweiten Weltkriegs powstała jako pokłosie konferencji z jesieni 2014 r. Niemieccy uczeni we współpracy z polskimi badaczami zajęli się sytuacją we wschodniej części Górnego Śląska podczas II wojny światowej. Po ogólnym omówieniu kwestii przesiedleń, autorzy tekstów analizują germanizację na płaszczyźnie biopolityki, kontroli ludności, nakładania sankcji oraz zarządzania tożsamością. Skupiają się również na tematyce polskiej prasy podziemnej, miejscach pobytu wypędzonych Polaków, a także kulturze pamięci o przesiedlonych.

Szczególnym odnotowanym w książce przykładem jest Aktion Saybusch – wysiedlenie kilkunastu tysięcy Polaków z Żywiecczyzny do Generalnej Guberni, dokonane przez hitlerowców jesienią 1940 roku, a następnie zasiedlenie Żywca i okolic przez niemieckie rodziny sprowadzone głównie z Galicji Wschodniej i północnej Bukowiny.