Urlop w Zakopanem. Z albumu SS-Manna
W zbiorach fotograficznych Archiwum II Wojny Światowej Instytutu Zachodniego znajduje się niewielki objętościowo album zatytułowany:
„Zakopane. Sonderurlaub 15.-31.Mai 1941”.
Album liczy 16 dwustronnych, tekturowych kart w rozmiarze A5, które były pierwotnie zszyte sznurkiem. Na karty naklejono 61 fotografii; z których do dziś zachowało się 55. Każda karta rozdzielona była przekładką pergaminową. Autor albumu umieszczał po dwie fotografie na jednej stronie i opatrywał prawie każdą z nich krótkim komentarzem.
Fot. 1. Karta tytułowa albumu z brakującymi fotografiami.
Fot. 2.Właściciel albumu.
Właściciel albumu, a zapewne również autor większości zdjęć, jest nieznany. Z lakonicznych opisów pod zdjęciami można wnioskować, iż był on członkiem Waffen-SS, który wraz z grupą kolegów przyjechał w drugiej połowie maja 1941 r. na dwutygodniowy „nadzwyczajny” urlop do Zakopanego. Jeden z fotografowanych mężczyzn jest trzykrotnie podpisany jako „SS Strm. Grasser” (zapewne SS-Sturmann; w oddziałach Waffen-SS starszy szeregowy); reszta pozostaje anonimowa. Album przeznaczony był prawdopodobnie dla rodziny lub innej bliskiej osoby właściciela woluminu.
Większa część fotografii przedstawia wędrówki grupy młodych mężczyzn w Tatrach, w tym m.in. wspinaczkę na Giewont oraz Kasprowy Wierch. Na zdjęciach uwiecznieni zostali przede wszystkim członkowie wypraw oraz górskie krajobrazy.
Fot. 3. Góry.
Na górnym zdjęciu widok na Czerwone Wierchy z dopiskiem: „Granią biegnie granica: po lewej stronie Słowacja”. Na dolnym zdjęciu obserwatorium astronomiczne na Kasprowym Wierchu.
Fot. 4. Członkowie wypraw.
Górne zdjęcie: „Czwórka spóźnialskich, którzy doszli później. W tle Morskie Oko”. Na dolnej fotografii właściciel albumu. Komentarz: „Wysoko w górach. Wspaniała okolica”.
Fot. 5 i 6. Kolejka górska na Kasprowy Wierch.
Pozostałe fotografie dotyczą czasu wolnego w Zakopanem. Znajdują się tu m.in. zdjęcia z zabaw zorganizowanych przez dziewczęta zgrupowane w obozie BDM (Bund Deutscher Mädel), zdjęcia z osobą przebraną za niedźwiedzia oraz z wypoczynku na łąkach.
Fot. 7. Czas wolny w Zakopanem.
Z lewej: „Mała przechadzka”. Z prawej: „Wypoczywając służbowo!!!”.
Fot. 8. Czas wolny w Zakopanem.
Wieczór pożegnalny z dziewczętami z obozu BDM.
Zarówno fotografie, jak i znajdujące się przy nich komentarze, często w dość swobodnym, żartobliwym, wręcz frywolnym tonie, podkreślają nastrój zabawy i beztroski, który towarzyszył młodym SS-Mannom. Kontrastuje to z faktem, iż – jak można się domyślać – trzy tygodnie po skończonym urlopie mężczyźni ci brali udział w ataku na Związek Radziecki (22 czerwca 1941 r.). „Nadzwyczajny” urlop w Tatrach miał być przypuszczalnie czasem wypoczynku przed podjęciem nowych zadań.
Album należy traktować w kategoriach pewnej ciekawostki. Brak podstawowych informacji o osobach występujących na zdjęciach oraz oddziale, którego były one członkami, uniemożliwia praktycznie ich identyfikację. Jest on pewnym drobnym przyczynkiem do historii Waffen-SS oraz dziejów Zakopanego podczas okupacji niemieckiej.
Album przechowywany jest pod sygnaturą IZ Dok. IV-164. Nie wiadomo, jak trafił do zbiorów Instytutu Zachodniego.
„Z Archiwum Instytutu Zachodniego” jest internetową serią wydawniczą Instytutu Zachodniego. W jej ramach prezentowane są dokumenty i materiały pochodzące z bogatego zasobu Archiwum II Wojny Światowej IZ.
