(Sygnatura IZ Dok. V, 521 pozycji inwentarzowych)

Zawiera bardzo zróżnicowany materiał archiwalny. Są w nim m.in. fotokopie i odpisy aktów oskarżenia i materiały z procesów zbrodniarzy hitlerowskich przed Najwyższym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze oraz Najwyższym Trybunałem Narodowym; opracowania, artykuły prasowe oraz materiały archiwalne dotyczące dziejów miast wielkopolskich w latach II wojny światowej; położenia ludności polskiej; tajnego nauczania, sytuacji duchowieństwa i kościoła w latach 1939-1945; działalności niepodległościowych organizacji konspiracyjnych w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku; mniejszości niemieckiej w Polsce przed wybuchem wojny w 1939 r. oraz jej udziału w działaniach dywersyjnych.

W zbiorach Varia zainwentaryzowano w latach 50. jako depozyty maszynopisy prac różnych autorów, na opublikowanie których nie było zgody urzędu cenzury. Część z nich została później przez samych autorów wycofana ze zbiorów.

Na specjalną uwagę w tym dziale zasługują cztery tomy materiałów Biura Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów powstałe w latach 1945-1946. Dotyczą przebiegu działań wojennych i okupacji na terenie poszczególnych powiatów Rzeczypospolitej. Jest również w zasobach Archiwum specjalny tom sporządzony przez Biuro Odszkodowań zawierający „Zestawienie polskich strat biologicznych podczas II wojny światowej". Wszystkie te dokumenty zostały przekazane na własność Instytutu Zachodniego w marcu 1947 r.

Osobnym zespołem w tym dziale są referaty z różnych sesji naukowych poświęconych problematyce II wojny światowej oraz kilka teczek materiałów Polskiego Związku Zachodniego z lat 1946-1948. W przypadku tych ostatnich nie sposób ustalić kto, kiedy i dlaczego przekazał te dokumenty do zbiorów archiwalnych Instytutu.

W dziale tym przechowywane są dwie 2 kolekcje dokumentów i materiałów. W skład pierwszej wchodzą dokumenty i materiały zebrane w latach 1988-1998 podczas prac badawczych nad dziejami konspiracji wielkopolskiej w czasie II wojny światowej. W zbiorach kolekcji /201 teczek/ są kserokopie dokumentów z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie oraz w Łodzi /zespoły akt Reichsjustizministerium, Oberreichsanwalt beim Volksgerichtshof oraz Geheime Staatspolizei Litzmannstadt/. 

W składzie tej kolekcji jest również ok. 600 biogramów członków organizacji konspiracyjnych działających w Wielkopolsce, z których część nie została opublikowana w „Encyklopedii konspiracji wielkopolskiej". Podobnie około 300 materiałowych haseł rzeczowych.

W drugiej kolekcji są materiały i korespondencja dot. strat osobowych inteligencji polskiej (32 teczki) następujących grup zawodowych: prawnicy, lekarze, farmaceuci, literaci, dziennikarze, publicyści, muzycy, aktorzy, plastycy, architekci, archiwiści, bibliotekarze, księgarze, wydawcy, duchowni kościoła rzymsko-katolickiego.

Pobierz .pdf: Inwentarz zbiorów archiwalnych - Dział V - Varia